روشهای اثرگزاری مکمل ها

روشهای اثرگزاری مکمل ها

برآورد هزینه سالانه مصرف مکمل ها بدنسازی یا به عبارتی ساپلمنت ها در برخی ورزشکاران به سالانه ۲۰ میلیون تومان می رسد. با یک بررسی اجمالی در خصوص تأثیرات آنها بر بدن متوجه می شویم تأثیرات آن در بین افراد متفاوت است. این تفاوت هم می تواند در ژنتیک برخی افراد و استعداد جذب بهتر و عدم جذب کافی در برخی دیگر مشاهده کرد.
نیمی از عوامل جذب بهتر و کارایی بیشتر در افراد را می توان در چگونگی مصرف هر محصول مکملی دانست. مصرف بسیاری از ساپلمنت ها به علت عدم رعایت نکات نحوه مصرف آنها یعنی خلاف دستور روی لیبل ها است. هرچند نیمی از ورزشکارانی که از مکمل ها استفاده می کنند مطابق درج راهنمای روی لیبل محصولات را مصرف نمی کنند. این امر ممکن است به علت عدم توانایی خواندن زبان انگلیسی از روی دستورات روی برچسب محصول یا لیبل کشیده شده روی ساپلمنت ها باشد. افرادی که قادر به ترجمه انگلیسی روی لیبل مکمل ها می باشند. ممکن است آنان نیز وفق دستور لیبل این محصولات را مصرف کنند لکن عدم توجه به سابقه تمرین و تناسب قد و وزن با BMI خود آنها را مصرف کنند.
بدیهی است آنهایی که توانایی خواندن روی لیبل ها را ندارند با اطلاعات ناآگاهانه برخی مربیان مکمل ها را اشتباه اور دوز over douge مصرف می کنند. اطلاعات زیرزمینی به صورت تجربی که با توصیه برخی مربیان و یا سایر ورزشکاران به افرادی که اولین بار محصولی از مکمل ها را مصرف می کنند سبب می شوند جذب مکمل ها در بدن ایمن کار نکنند. و یا چنانچه ایمن هم مصرف نمایند به علت دستورات نادرست سبب هدر رفتن محصول در بدن می شوند. و یا ممکن است محصول به سرعت تمام شده و بدین ترتیب هزینه سنگین محصول زیان مالی برایشان به بار آورد.
به علت گرانی محصولات ساپلمنتی نیاز است تا ورزشکار با حسابگری برای مکمل ها هزینه کند زیرا ورزشکار می بایست سال ها به تمرینات بپردازد. و در هزینه ها باید صرفه جویی کند. عده کثیری از ورزشکاران کم تجربه با جمع آوری و پس انداز خود تصمیم می گیرند تا دوره ای از مکمل ها را بردارند. به همین علت است که یک اصطلاح نامأنوس دوره برداشتن در بین عرف جامعه ورزشی مصطلح شده است که فلانی دوره برداشته است.
در حالی که مصرف مکمل ها دوره ای نیستند. بلکه مکمل ها می بایست همیشه در کنار غذا در ورزشکارانی که مایل اند کار با وزنه و دستگاه را ادامه دهند با غذا آنها را هم مصرف کنند.
البته تفاوتی نمی کند که ورزشکار در چه رشته ورزشی تمرین می کند زیرا مکمل ها به منظورهای گوناگون و اهدافی خاص جهت کلیه رشته¬های ورزشی نیز تهیه شده اند.
عرف مصرف مکمل ها در کلیه رشته های ورزشی کار با وزنه و دستگاه معمول شده است در حالی که مکمل ها در سایر رشته های ورزشی کار می کنند. هر قدر دانش تغذیه ای و مکمل ها نزد ورزشکاران در سطح بالایی افزایش یابد. سرعت رسیدن به اهداف ورزشکار به لحاظ افزایش کارایی بهتر ورزش اتفاق خواهد افتاد.
بطور مثال نیاز روزانه گلوتامین هر فرد عادی ۵ گرم می باشد در حالی که این محصول قطعاً به علت شدت فشار تمرینی ورزشکار به ۱۰ گرم و در افراد پیشرفته بیش از این مقدار در روز مورد نیاز است. این مقدار گلوتامین را کمتر می توان هر روزه از طریق غذای طبیعی روزانه تأمین کرد. در نتیجه وجود مکمل گلوتامین این نیاز روزانه را تأمین می کند. مقدار مصرف فراوان گوشت قرمز در یک روز (بطور مثال ۳ کیلوگرم) قادر است تنها ۵ گرم گلوتامین به بدن برساند لاکن مصرف گوشت قرمز هر روزه موجب افزایش اوره در خون و سندرم نقرس می گردد. در نتیجه خوردن ۳ کیلوگرم گوشت قرمز برای تأمین ۵ گرم گلوتامین در روز برای هر فرد ناممکن است. تأمین همین مقدار کراتین موجود در گوشت هم ناممکن است. از طرفی اسیدهای آمینه کافی همین وزن گوشت نیز با مصرف هر روزه آن غیرممکن است. اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری که ۲۲ نوع می باشند سه عامل یا فاکتور در اسید آمینه ها که عبارتند از: لوسین، ایزولوسین و والین یا همان BCAA است که مقدار میلی گرم های موجود مثلاً مصرف ۳ کیلوگرم گوشت قرمز در روز برای ورزشکارانی که مایل اند از حجم عضلاتی بیشتری برخوردار باشند کافی نیست. مصرف BCAA کافی در قبل و بعد تمرین که در سنتز پروتئین نقش اساسی داشته و در حجم مؤثر است این امر اثبات شده. هر چند این نقش در مقابل سوماتروپین شبانه، کم رنگ تراست اما BCAA در افزایش طول عمر و پیشگیری از پیری نیز مؤثر است البته در این باره تحقیقات ادامه دارد. از این تعریف چنین نتیجه می گیریم که فاکتورهای غذایی موجود در گوشت قرمز برای حجم عضلاتی، افزایش وزن خالص و همچنین تأمین سایر نیاز اندام ها ضروری است. لیستین موجود در اسیدهای آمینه گوشت از جذب چربی اضافه بدن جلوگیری می کند. بنابراین هنگامی که به هر یک از خواص ۲۲ نوع اسید آمینه موجود در گوشت قرمز توجه می کنیم ملاحظه می کنیم که یکی از غنی ترین پروتئین های مورد نیاز ورزشکاران گوشت قرمز در جهان است. طبع مصرف برخی گوشت های قرمز در تطابق با سازگاری برخی بدن افراد متفاوت است. بطور مثال گوشت گوسفند گرم و گوشت قرمز طبع سرد یا به اصطلاح طب سنتی نقش بلغم آنها با یکدیگر متفاوت است. بدیهی است مصرف گوشت قرمز طبق دستور پزشک براساس نوع بیماری یا سندرم افراد منع مصرفی دارد. لاکن افراد سالم که غالباً ورزشکاراند با نظر پزشک نباید محدودیتی در مصرف آنها داشته باشند استمرار مصرف هر نوع غذایی هم برای هیچ فرد ورزشکار و غیر ورزشکار توصیه نمی شود. بلکه طبق توصیه پروفسورای تغذیه از آلمان مصرف متنوع غذایی می-بایست در هفته به ۵۰ نوع غذای متنوع برسد. در نتیجه نگه داشتن حد مصرف هر نوع غذا از جمله گوشت نیز می بایست در حد معقول و قابل جذب و بدون سوء اثر مصرف گردد. مصرف گوشت سفید مانند مرغ نیز محدودیت لازم خود را دارد زیرا تقریباً ۹۰ درصد مرغ های موجود در بازار هورمونی اند و گوشت ماهی نیز علی رغم داشتن خواص Omega-3-6-9 به علت داشتن جیوه در مردان می تواند اثرات منفی جنسی بوجود آورد.

 

در بحث عدم استفاده درست از دستورات مصرف مکمل ها بیان شد که چنانچه طبق دستور لیبل مصرف نگردند. با پول فرد هدر می رود و یا در بدن ساپلمنت ها کار نمی کنند و یا ممکن است با بروز مشکلات سلامتی افراد همراه شوند.
متأسفانه حدود ۵۰ الی ۷۰ درصد افراد رعایت مصرف مکمل ها را براساس نحوه دستور مصرف نمی کنند و بدین علت ممکن است موجب افزایش ضربان قلب به دلیل تولید انرژی زیاد در بدن و عدم توانایی و ظرفیت تحمل قلب برای سوخت انرژی تولید شده و ایجاد اضطراب در آنها کم گردد. و یا ممکن است در عادات وعده های مصرفی غذایی خللی ایجاد نماید. همچنین ممکن است آب درون سلول یا بین سلول که هر دو می توانند در احساس عطش بیشتر و یا به علت مدر بودن محصول با تکرر ادرار و یا دفع مزاج همراه گردد. در این خصوص بارها و بارها مشاهده می شود که ورزشکار طی زمان تمرین چند بار نیاز به رفتن دستشویی را در خود احساس می کند. این امر می تواند در کاهش ضربان قلب در حین تمرین گردد در نتیجه اثر بد آن موجب افزایش ناگهانی مجدد ضربان قلب در طول تمرین گردد که در طب ورزشی می گوییم ورزشکار از قانون منحنی طبیعی حفظ ضربان قلب استفاده ننموده است و این امر موجب خستگی زودرس و افت تمرینی و ضعف و سستی در طول تمرین و حتی افت فشار در ورزشکار می گردد. انتخاب مصرف هر نوع مکمل نیاز به مشورت مربیان آگاه در این زمینه دارد و باید به اهداف دلخواه ورزشکار توجه کرد و بدین ترتیب محصول مکمل تهیه شده توسط ورزشکار آنگونه باید در بدن کار کند که توسط مربی به او توصیه می شود.
مثال: روی لیبل یک مکمل مولتی و مینرال حاوی اسید آمینه که جهت ورزشکاران پیشرفته تولید شده است درج شده که ۵ عدد همراه صبحانه و ۵ عدد همراه غذای عصرانه میل شود. این دوز مصرفی در ۹۰ درصد افراد ورزشکار در سطح پایین تر می تواند ۲ عدد صبح ۲ عدد عصر در حد معمول آنگونه که این تقویتی جذب بدن شده و کار کند باید توصیه می شود.
چنین نحوه مصرفی برای افراد غیر پیشرفته و حرفه ای در suggested use و doage یا How to use و یا Recommended use آورده نشده است. بنابراین نحوه مصرف بسیاری از مکمل ها به لحاظ دوز مصرفی نیاز به دانش مربیان آگاه در این زمینه دارد. دوز مصرفی ویتامین C در کتاب پرورش اندام نوین روزانه ۲ الی ۳ عدد درج شده است. در حالی که کارشناسان وزارت بهداشت معتقداند روزانه ۱ عدد مصرف آن صحیح است اما اکنون ۱۵ سال گذشته است و بعدها با مشخصات جدید اعلام گردید که چون C محلول در چربی نیست و محلول در آّب است مصرف اوردوز C می تواند از طریق آب یا به عبارتی ادرار دفع شود. بنابراین برخی تحقیقات علمی که دانشمندان محقق در زمینه ساپلمنت ها انجام می¬دهند جدای از علوم پزشکی با اختلاف نظر آزمایش و تحقیق می¬گردد. و آنها نظریه متفاوتی نسبت به مکمل¬ها دارند. به همین علت FDA سازمان دارویی غذایی آمریکا صراحتا در خصوص تأیید یا رد ساپلمنت ها اظهارنظر نمی کنند. اما در خصوص دوز مصرفی درج شده روی لیبل ساپلمنت ها مصرف هر نوع مکمل از سنین ۱۲ سال به بالا را بلامانع اعلام کرده است.

اشکال در نحوه مصرف هر ساپلمنتی روی لیبل آنها است که سطح رده سنی و مبتدی و حرفه ای و سطح متوسط ورزشکاران را از جهت تعداد مصرف کپسول یا قرص یا شربت یا پودر را معین نمی کند زیرا چون منبع ساپلمنت ها غذای طبیعی یا نچرال است. و چون مصرف آنها با خطرات دارویی و یا ککه با شیمیایی همراه نیست، درج روی لیبل برای تعیین رده سنی و یا سطحی که ورزشکار از جهت سابقه تمرینی دارد برای شرکت تولیدکننده چندان مورد توجه قرار نمی گیرد. این امر به لحاظ هدر رفتن پول مردم و با بروز برخی مشکلات پزشکی مغایرت دارد. و از این منظر است که تجربه مربیان آگاه در مصرف مکمل ها و توصیه به نحوه مصرف در ورزشکاران می تواند کمک شایانی به افزایش کارایی و مصرف مکمل ها در بدن و پیشگیری از هدر رفتن هزینه ورزشکاران کمک کند. برخی ورزشکاران با تماس خود اعلام می دارند که فلان محصول را میل کرده اند. اسهال شده و یا حالت تهوع می گیرند. عده¬ای اذعان می دارند با مصرف مکمل پیوست شده و تعدادی هم اظهار کم اشتهایی و عده ای هم معتقدند با افزایش اشتها مواجه می شوند. همه این موارد ممکن است در برخی افراد نادر، با مصرف یک نوع محصول مکملی با حالات متفاوتی پاسخ دریافت کنند.
مربی حاذق کسی است که از تجربه کافی در چنین زمینه هایی برخوردار باشد. تا مشکل ورزشکار را حل کند. برای رفع مشکل هر یک از موارد فوق راهکارهایی وجود دارد که به سادگی می توان مشکل را حل کرد.
بطور مثال ممکن است فرد به علت اسهال شدن حاصل مصرف پودر مکمل به پزشک مراجعه کند. حدس و گمان فاسد بودن و یا فیک بودن و یا آلوده بودن محصول توسط پزشک انجام می شود. در حالی که به راحتی می توان با یک استراحت چند روزه حاصل از عدم مصرف محصول فوق مجدد آن را مصرف کرد و معده و روده ها با سازگاری آنالیز محصول در بدن ورزشکار خوب کار خواهد کرد و اسهال هم متوقف می شود. این موارد تجربیاتی است که می توان مربیان بدست آورند البته مربی باید از اصل بودن محصول اطمینان حاصل کند. توجه به فرمول موجود در هر محصول از لحاظ مقدار میلی گرم، یا واحدی که هر ورزشکار و یا افراد عادی روزانه به آن نیازمند است می بایست در نحوه مصرف هنرجو مدنظر مربی قرار گیرد. هرچند روی لیبل میزان مصرف یا دوز مصرف درج شده دوز مصرفی را معین کرده است لاکن مربی با تجربیات و مطالعات متون علمی در این زمینه دوز مصرفی مناسب را باید به هنرجو توصیه کند. زیرا برخی مکمل ها مانند چربی سوزهای ال کارنیتین با میلی گرم های بالا توسط شرکت تولیدکننده مکمل تولید شده است. که برای افراد مختلف دوز مصرفی نیز متفاوت خواهد بود. بطور مثال ال کارنیتین ایرانی با ۲۵۰ میلی گرم و به ندرت با ۵۰۰ میلی گرم در یک سروینگ تولید شده اند. اما برخی شرکت های تولیدکننده آمریکا (USA) مانند شرکت توئین لب هر سروینگ آن با ۱۰۰۰ و گاهی با ۲۰۰۰ یا ۳۰۰۰ میلی گرم تولید می کند. بدیهی است دوز مصرفی ۲۵۰ میلی گرمی دوبار در روز ویژه افراد سالمند و سنین کم و دوز ۵۰۰ میلی گرم به بالا ویژه ورزشکارانی که پرفشار و سنگین تمرین می کنند مناسبت بیشتر نسبت به یکدیگر دارند.
پودرهای پروتئینی نیز بدین منوال به لحاظ تعهداد Scoop پیشنهادی روی لیبل درج شده برای ورزشکاران در سطح مختلف متفاوت خواهد بود.

یک نکته بسیار حائز اهمیت مصرف شیر با انواع پودرهای پروتئینی است تقریباً هیچ پودر پروتئینی وجود ندارد که شرکت تولیدکننده پیشنهاد مصرف شیر را درج نکرده باشد زیرا در صورت مصرف پودر پروتئینی با آب ۵۰ درصد از جذب خواص پودر پروتئینی کاسته می شود. حساسیت به شیر را می توان با آزمایش و خط سرانجام آن را مصرف کرد. مصرف شیر خالی ممکن است سبب ایجاد اسهال در فرد کند اما مصرف شیر با یک حبه قند یا کمی شکر ممکن است این مشکل را در فرد حل می کند. یا در برخی افراد شیر را نمی بایست یکباره مصرف کنند بلکه در صورت مصرف جرعه جرعه آن به احتمال زیاد ایجاد اسهال در آنها به صفر می رسد. در برخی افراد شیر سرد ایجاد اسهال می کند، در برخی شیر گرم. بویژه اگر شیر با کیک مصرف گردد شدت بروز اسهال را افزایش می دهد. مصرف شیر به همراه تکه ای نان ممکن است علائم اسهال را بسیار کاهش دهد. چنین آزمایش و خطایی در هر فرد می بایست انجام شود تا سازش معده و روده را در پیشگیری اسهال بوجود آورد. چنین آزمایشاتی را می توان در سازگاری مصرف پودرها با آّب یا آب میوه های مختلف تست کرد. ممکن است برخی افراد اختلال در گوارش خود را به گردن تقلبی بودن محصول بیااندازند در حالی که حساسیت معده و روده و گوارش افراد است که با یکدیگر تفاوت دارند. حتی ممکن است غلظت مایع و پودر در سازگاری و یا به هم ریختن گوارش اثرگذار باشد.
تجربه آزمایش و خطاهایی که مربیان و یا ورزشکاران با سابقه در خصوص ساپلمنت ها کرده اند از ارزش والایی در مقابل صرفاً دستور روی لیبل محصولات مکمل دارند. اما با این وجود هرگونه تغییر نحوه مصرف خلاف آنچه که در روی لیبل مکمل ها درج شده نمی¬بایست هیچ گونه عوارض و یا علائم بروز مشکلات جسمی برای مصرف کننده بوجود آورد. بویژه آن که هرگز بالاتر از دوز پیشنهادی روی لیبل به ورزشکاران توصیه نشود.
در خصوص علت مصرف برخی مکمل ها در شرایط شکم خالی و برخی در شرایط شکم پر گاهی با استدلالات منطقی و گاهی حدس و گمانی و یا تجربی همراه است.
سال ها کراتین، گلوتامین، آمینو، BCAA را در شرایط شکم خالی مصرف می کنند. در حالیکه امروزه در برخی پودرهای Guiuer و یا whey و یا حتی isolate که بعد از صرف غذا این پودرها مصرف می-شوند به همراه محصولاتی که نام بردیم میل می شوند. قطعاً برای توضیح هر یک علل آنها مباحث علمی خاصی وجود دارد که در مقالات  آتی به این موضوع مفصل خواهیم پرداخت.